haixe | Eibarko euskara

haixe

1. [haize] (haize). iz. (TE). Viento. Itsasaldetik datorren haizia, ongi etorria udan. / Bienvenido el viento que en verano viene del lado del mar. Ik. ifar-haixe, andra-haixe, ifar. Gehixenetan, haize > haixe ahoskatzen da Eibarren.

2. [haize] . iz. (IL). Pájaros en la cabeza (coloq). Txorixak buruan. Buruan haixia daukazu zuk.

edur-haixe. iz. (ETNO). Viento frío que anuncia nieve. Edurra dakarren haixia, oso hotza, ez oso umela, edurra egiñ aurretik igartzen dana. Ik. edur.

euri-haixe. [euri-haize] . iz. (TE). Trunboiak eta frontiak heldu aurretik agertzen dan haixe gogorra, gehixenetan hego-mendebaldekua. Egualdixa aldatu egin bihar dala esaten deskuan haixia (ETNO). / "Viento que precede a la lluvia" (TE, 361).

haixe epel. iz. (NA). Viento templado/cálido. Haixe epelakin pasiora juan leike.

haixe fresko. (haixe presko). iz. (NA). Viento fresco, no muy frío. Haixe freskua hobe, hegoia baiño.

haixe gorri. (haize gorri). iz. (EEE). Cierzo, viento frío. Haixe hotza. Arpegixa ebateko moduko haixe-gorrixa ebillen orduan sasoian.

haixe haundi. iz. (ETNO). Vendabal, ventolera, ventisca, viento fuerte. Haixe-haundixakin kontuz!, teillatua be airau leike. Ik. mendabal.

haixe-bolada. iz. (ETNO). Ventolera, ráfaga de viento. Haixe-bolada demasa!: uste eze, danak aurrian eruan bihar dittuala!. Ik. mendabal.

haixe-pasa. iz. (ETNO). Corriente de viento/aire. Guk beti "haixe-pasia" esan dogu, "korriente"-rik guk ez dogu ohittu. Ik. firi-firi, fio.

haixe-zulo. (haize-zulo).

1. (haize-zulo). iz. (TE). Poro de la pieza fundida. Galdaketaz egindako piezetan, solidotzian harrapauta geratu diran gas-burbuillak lagatako zuluak (ETNO). / "Fundición: burbujas de aire que quedan aprisionadas en las piezas fundidas" (TE, 118). Haixe-zulua dauka pieza honek eta erreusetara botaizu. / Esta pieza presenta burbujas y tírala al montón de las inútiles. / Azkeneko labakadan egindako piezak haixe-zulua besterik ez jakek. / Aho zorrozdun erremintxia be ederto jaten dau haixe-zulodun pieziak. Bai ba, haixe-zuluak haria eukitzen dau eta txar-txarra da biharrerako. / Materixal honek haize-zulua jaukak, ez dok ona.

2. iz. (IL). Achaque. (Irud.) "Pertsona bat gaixo samar edo hondatuta dabillenian be esan izan da argot itxuran" (IL, 53). Itxura ona daukatela? baiña barrua haixe-zuloz beteta.

haixe-zulo. (haize-zulo). iz. (TE). Poro de la pieza fundida. Galdaketaz egindako piezetan, solidotzian harrapauta geratu diran gas-burbuillak lagatako zuluak (ETNO). / "Fundición: burbujas de aire que quedan aprisionadas en las piezas fundidas" (TE, 118). Haixe-zulua dauka pieza honek eta erreusetara botaizu. / Esta pieza presenta burbujas y tírala al montón de las inútiles. / Azkeneko labakadan egindako piezak haixe-zulua besterik ez jakek. / Aho zorrozdun erremintxia be ederto jaten dau haixe-zulodun pieziak. Bai ba, haixe-zuluak haria eukitzen dau eta txar-txarra da biharrerako. / Materixal honek haize-zulua jaukak, ez dok ona.

haixe-zulo. iz. (IL). Achaque. (Irud.) "Pertsona bat gaixo samar edo hondatuta dabillenian be esan izan da argot itxuran" (IL, 53). Itxura ona daukatela? baiña barrua haixe-zuloz beteta.

haixetxo. iz. (ETNO). Brisa. Eibarren bero baiña Deban gustora, haixetxua zeguan.

haixia atara. (haixia etara). du ad. (TE). Levantar viento. Batera-batera haixe gogorra atara dau, eta itsasuan diranak estu biharko dabe. / De repente ha levantado un viento fuerte y los que están en el mar se verán en apuro.

haixia emon. esap. (AS). Hacer concebir deseos descabellados. Ezeixozu haixerik emon, arrazoia dakala pentsatuko dau eta.

haixia ibili. da ad. (TE). Correr viento. Haixe epel-epela dabill, eta ez jako igartzen neguari. / Corre un viento templado y apenas se deja sentir el invierno.

haixiak erabili. esap. (TE). Tener intenciones de hacer algo. Zeozetarako asmotan ibili (EEE). Haixiak erebixazen ezkontzeko. / Traía vientos de casarse. / Haixiak darabiz etxetik kanpora iges egitteko. / Tiene tentaciones de irse fuera de casa.

hego-haixe. (hego-haize). iz. (TE). Viento solano, viento sur. Hego-haiziak garbitzen dau zeru-azpi guztia, eta urriñeko mendixak hurrago balitzaz letz ikusten dira orduan. / El viento solano barre todo el cielo y las lejanas montañas se ven entonces más próximas. / Hego-haizia atara dau, eta edurrok zihero urtu dira berihalaxe. / Ha salido el viento sur y ha liquidado las nieves en un instante. Ik. hegoi, andra-haixe, zoro-haixe.

itsas-haixe. (itsos-haixe). iz. (TE). Viento noroeste, brisa del mar. Itsasotik sartzen dan haixia, gehixenetan freskua eta umela (ETNO). Arrasalderutz joten dau itsas-haixiak. / Hacia la tarde llegan las brisas del mar. Ik. haixetxo.

sorgin-haixe. iz. (ETNO). Remolino de viento, torbellino. Zurrunbillua egitten daben haixia.